روز جهانی فلج اطفال

روز جهانی فلج اطفال 24 اکتبر (سوم آبان) در راستای آگاهی بخشی عمومی و پیشگیری از این بیماری که همچنان یک تهدید محسوب می شود، روز جهانی فلج اطفال نامگذاری شده است.

تاریخچه روز جهانی فلج اطفال

ابتکار ریشه کنی فلج اطفال از سال ۱۹۸۸ میلادی توسط اتحاد دولت ها با سازمان هایی نظیر یونیسف، ‌سازمان جهانی بهداشت و روتاری بین المللی آغاز شد. ویروس فلج اطفال معمولا کودکان زیر ۵ سال را تحت تاثیر قرار می دهد و اغلب از طریق ویروس های دهانی یا مدفوع و همچنین از طریق مواد غذایی و آب آلوده منتقل می شود. این ویروس به سرعت در روده گسترش پیدا کرده و به سیستم اعصاب حمله می کند و در عرض چند ساعت منجر به فلج و معلولیت می شود. تب، خستگی، سردرد، استفراغ، سفتی گردن و بدن درد از مهمترین علایم این بیماری هستند. هیچ درمانی برای این عارضه وجود ندارد و فقط می توان با واکسن از وقوع آن پیشگیری کرد.

بیش از یک دهه است که روز جهانی فلج اطفال توسط Rotary International برای بزرگداشت تولد Jonas Salk ، محقق پزشکی که اولین تیم تولید واکسن علیه فلج اطفال را راه اندازی کرد ، تأسیس شده است. وی واکسن ویروس فلج اطفال غیرفعال را تولید کرد که در سال 1955 مورد استفاده قرار گرفت و پس از آن آلبرت سابین واکسن فلج اطفال خوراکی را تولید کرد که در سال 1961 مورد استفاده قرار گرفت.

ایجاد ابتکار جهانی ریشه کن سازی فلج اطفال (GPEI) در سال 1988 اتفاق افتاد ، که توسط Rotary International و WHO آغاز شد ، در حالی که تقریباً 3،50،000 مورد فلج اطفال در سراسر جهان وجود داشت. تا به امروز ، چندین منطقه مانند قاره آمریکا ، اروپا ، آسیای جنوب شرقی و اقیانوس آرام غربی بدون فلج اطفال اعلام شده است. با این حال ، کشورهایی مانند پاکستان و افغانستان هنوز شاهد وقایع نادر این بیماری هستند. بنابراین ، روز جهانی فلج اطفال فرصت مناسبی برای گسترش آگاهی در مورد خطرات این بیماری و نیاز شدید به واکسیناسیون نوزادان طبق برنامه ، به منظور ریشه کن کردن کامل ویروس است.

بیست و چهارم اکتبر به منظور بزرگداشت تولد جوناس سالک، کاشف لهستانی تبار واکسن فلج اطفال و در راستای افزایش آگاهی عمومی و پیشگیری از این بیماری که همچنان یک تهدید جدی برای سلامت عمومی محسوب می‌شود، روز جهانی فلج اطفال نام گذاری شده است.

سابقه فلج اطفال به زمان باستان برمی‌گردد. ولی نخستین تشخیص بالینی آن توسط یک پزشک انگلیسی به نام مایکل آندروود در سال ۱۷۸۹ میلادی صورت گرفت. ابتکار ریشه کنی فلج اطفال از سال ۱۹۸۸ میلادی با اتحاد دولت‌ها با سازمان‌هایی نظیر یونیسف، ‌سازمان جهانی بهداشت و روتاری بین المللی آغاز شد.

شعار روز جهانی فلج اطفال 2020

موضوع روز جهانی فلج اطفال 2020 “داستان های پیشرفت: گذشته و حال” است.

روز جهانی فلج اطفال و کرونا

ایمن‌سازی مستمر به ویژه در مناطق دوردست، بخشی از خدمات بهداشتی است که دچار بیشترین اختلال شده است. همچنین فرایند نظارت بر انتقال ویروس، گزارش‌دهی و نمونه‌گیری محیطی نیز در کشورهای درگیر پاندمی مختل شده است. علاوه بر این مدیریت و تامین واکسن فلج اطفال نیز با مشکلات جدی مواجه شده است و از ماه فوریه ۲۰۲۰ میلادی تاکنون بیش از ۶۰ شرکت در ۲۸ کشور جهان تولید واکسن فلج اطفال را متوقف کرده‌اند.

در حال حاضر بیماری فلج اطفال در ۱۶ کشور جهان شیوع دارد و پاندمی کووید ۱۹ موجب توقف عملیات واکسیناسیون در برخی از این کشورها شده است. این در حالی است که مدیر برنامه منطقه‌ای سامان جهانی بهداشت در آفریقا اعلام کرده است که نوع جدیدی از واکسن فلج اطفال تولید شده است که در برابر جهش‌های ژنتیکی ویروس ضعیف‌شده مقاوم است.

به گفته وی قرار است این واکسن خوراکی جدید که از لحاظ ژنتیکی پایدارتر از نمونه‌های قبلی است و توانایی جهش ندارد، از پایان ماه جاری میلادی به بازار عرضه شود.

اهمیت روز جهانی فلج اطفال

فلج اطفال یا پولیومیلیت نوعی بیماری است که سلولهای نخاع را تحت تاثیر قرار می دهد. بیماری فلج اطفال مدتهاست که از طریق واکسینه شدن در بسیاری از کشورهای دنیا ریشه کن شده است اما این بیماری در برخی از کشورها مانند افغانستان و پاکستان هنوز وجود دارد.

فلج اطفال یک بیماری عفونی است که توسط نوعی ویروس ایجاد می‌شود و به سیستم عصبی حمله می‌کند. این ویروس معمولا از طریق فضولات یا دهان به طور مستقیم از شخصی به شخص دیگر منتقل می‌شود. مصرف آب و مواد غذایی آلوده نیز ممکن است موجب انتقال ویروس شود. علایم اولیه فلج اطفال شامل تب، گیجی، سردرد، استفراغ، خشکی عضلات گردن و درد دست و پا است و تنها در چند ساعت می‌تواند موجب فلج کامل فرد شود.

هیچ درمانی برای این عارضه وجود ندارد و فقط می‌توان با واکسن از وقوع آن پیشگیری کرد.

ویروس فلج اطفال دارای سه گونه تهاجمی (نوع۱، نوع ۲ و نوع ۳) است.  ویروس نوع ۲ در سال ۱۹۹۹ میلادی ریشه کن شد. همچنین یک کمیسیون مستقل از متخصصان به این نتیجه رسیدند که ویروس نوع ۳ در سراسر جهان ریشه کن شده است و هیچ موردی از این نوع ویروس از سال ۲۰۱۲ میلادی تاکنون گزارش نشده است.

این خبر پس از ریشه‌کن کردن آبله و ویروس نوع ۲ از فلج اطفال،‌ یک دستاورد تاریخی برای بشر بود. در حال حاضر هدف، نابودی کامل ویروس نوع یک است که تنها در پاکستان و افغانستان وجود دارد. متخصصان بر این باورند که زمانی می‌توان از این ویروس در امان بود که حتی یک مورد آن نیز در سراسر جهان وجود نداشته باشد.

بر اساس گزارش کمیته فوریت IHR که زیرنظر سازمان جهانی بهداشت فعالیت می‌کند، در سال ۲۰۲۰ میلادی موارد ابتلا به فلج اطفال نوع یک افزایش یافته و از ابتدای سال جاری میلادی تا پنجم اکتبر در مجموع ۱۲۱ مورد ابتلا به ویروس نوع یک گزارش شده است. در حالی که در بازه زمانی مشابه سال گذشته، میزان ابتلا به این نوع ویروس ۸۵ مورد بوده است.

از سال ۲۰۱۶ میلادی که مواردی از ابتلا به فلج اطفال در نیجریه شناسایی شد، هیچ موردی از ابتلا به ویروس نوع یک در قاره آفریقا گزارش نشده که خبر بسیارخوبی است. ریشه کنی نوع ۳ از ویروس نشان می‌دهد نابودی نوع یک و به طور کلی فلج اطفال قابل حصول است.

سه گونه ویروس فلج اطفال از نظر علائم کاملا مشابه هستند؛ ولی تفاوت‌های ژنتیکی و ویرولوژیکی بین آنان باعث می‌شود به طور جداگانه ریشه‌کن شوند.
مدل سازی اقتصادی نشان می‌دهد با ریشه کنی فلج اطفال، حداقل مبلغی معادل ۴۰ تا ۵۰ میلیارد دلار آمریکا در هزینه‌های بهداشت عمومی صرفه جویی خواهد شد.

آخرین آمار منتشر شده از سازمان جهانی بهداشت در مورد فلج اطفال

– فلج اطفال (پولیومیلیت) عموما کودکان زیر پنج سال را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
– از هر ۲۰۰ مورد ابتلا به عفونت، یک مورد منجر به فلج غیر قابل بازگشت می‌شود و از این میان ۵ تا ۱۰ درصد به دلیل ضعف عضلات تنفسی، جان خود را از دست می‌دهند.
– موارد گزارش شده در سال ۱۹۸۸ میلادی حدود ۳۵۰ هزار نفر بود که در سال ۲۰۱۸ میلادی با بیش از ۹۹ درصد کاهش، به ۳۳ نفر رسید.
– تازمانی که یک کودک مبتلا به فلج اطفال وجود داشته باشد، کودکان تمام کشورها در معرض خطر ابتلا قرار دارند.
–  ریشه کن نشدن فلج اطفال در چند منطقه باقیمانده، می‌تواند به ابتلای ۲۰۰ هزار کودک در سال منجر شود و پس از ۱۰ سال، این بیماری تمام جهان را فرا می‌گیرد.
– در اکثر کشورهای جهان، سیستم‌های نظارتی و ایمن‌سازی موثر برای مقابله با سایر بیماری‌های عفونی صورت گرفته است.
– هیچ درمانی برای فلج اطفال وجود ندارد و تنها راه مقابله پیشگیری است که با چند نوبت واکیسناسیون انجام می‌شود.

ویروس فلج اطفال چگونه در بدن عمل می کند

ویروس فلج اطفال پس از آنکه وارد بدن شود، ابتدا در گلو تکثیر پیدا می کند. سپس این ویروس از طریق گردش خون یا مایع لنفاف به نخاع می رسد.

اگر ویروس فلج اطفال به نخاع برسد به سلولهای نخاع آسیب وارد می کند و همین امر سبب می شود کودک با مشکلات شدیدی در راه رفتن مواجه شود. ۷ تا ۱۴ روز طول می کشد تا ویروس علایم خود را در بدن نشان دهد.

علایم اولیه ابتلا به این بیماری همانند بیماری آنفولانزاست. تب، استفراغ، سردرد، سرگیجه، درد شدید، گرفتگی عضلات کمر و گردن از جمله نشانه های اولیه ابتلا به بیماری فلج اطفال هستند. سپس یک هفته طول می کشد تا علایم ویژه بروز پیدا کند.

این علایم عبارتند از درد های شدید عضلانی، اسپاسم شدید عضلات و مشکلات در بلع. اگر کودک در برابر بیماری فلج اطفال واکسینه نشود، یا به شهرهایی که برده شود که خطر این بیماری وجود داشته باشد، احتمال ابتلا کودک به این بیماری بسیار بالا می رود.

درمان بیماری فلج اطفال چگونه است

متخصصان با بررسی ترشحات گلو، مدفوع، مایع نخاع و یا میزان آنتی بادی های بدن می توانند ابتلا به این بیماری را تشخیص دهند.

اگر کودک به بیماری فلج اطفال دچار شده باشد مصرف آنتی بیوتیک آغاز می گردد. همچنین کمپرس آب گرم برای کاهش دردهای عضلانی کودکان مورد استفاده قرار می گیرد.

پزشکان استفاده از کفش های مخصوص را برای جلوگیری از بدشکل شدن پاها توصیه می کنند. اگر ویروس فلج طفال نخاع را درگیر نکرده باشد معمولا بهبودی کامل صورت می گیرد.

اما اگر نخاع درگیر شده باشد بیمار فلج می شود و توانایی حرکت را برای همیشه از دست می دهد. گاهی شدت این بیماری به حدی شدید است که بیمار حتی نمی تواند غذا بخورد. همین امر سبب می شود که کودک جان خود را از دست بدهد.

عوارض ناشی از بیماری فلج اطفال کدامند

بیمار پس از ابتلا به فلج اطفال باید منتظر عوارض ناشی از این بیماری باشد:

مشکلات در بلع: این بیماران معمولا مشکلاتی در بلع دارند و همین امر غذا خوردن را برای آنها بسیار دشوار می کند.

مشکلات تنفسی: در واقع می توان گفت مشکلات تنفسی از شایع ترین مشکلاتی است که برای این بیماران رخ می دهد. معمولا ریه این بیماران پر از مایع می شود و نفس کشیدن را برای آنها دشوار می کند و خطر خفگی و مرگ وجود دارد.

مشکلات قلبی: کودکانی که به این بیماری مبتلا می شوند معمولا از مشکلات شدید قلبی رنج می برند و همین امر مشکلات فراوان جسمانی را برای آنها به وجود می آورد.

عدم تحرک و آسیب به ارگانهای دیگر در بدن: عدم تحرک یکی از مشکلاتی است که زمینه ساز بروز مشکلات دیگر برای کودکان مبتلا به بیماری فلج اطفال می شود. با توجه به اینکه این بیماران نمی توانند حرکت کنند خون در بدن آنها گردش پیدا نمی کند. عدم رسیدن خون به اندام های بدن سبب می شود که اندام های دیگر نیز نتوانند به خوبی فعالیت کنند و به مروز زمان مشکلات زیادی برای آنها به وجود می آید.

مشکلات گوارشی: این بیماران معمولا از بیماری های گوارشی مانند انسداد روده رنج می برند. همین امر عمل دفع مدفوع را برای آنها بسیار دشوار می کند و زمینه ساز مشکلات زیادی می شود.

بیماریهای کلیوی: این بیماران معمولا از بیماری های کلیوی رنج می برند و خطر از دست دادن کلیه و دیالیز نیز وجود دارد. در واقع باید به این موضوع توجه داشت این که عضلات نقش بسیار مهمی را در بدن دارند و این ویروس عضلات را تحت تاثیر قرار می دهد.

به همین دلیل فلج شدن تنها نمود ظاهری این بیماری است. بلکه تمامی اعضای بدن به نوعی تحت تاثیر ویروس فلج اطفال قرار می گیرند و توانایی های خود را از دست می دهند.