روز ملی مبارزه با سل

شباهت‌های سل با کووید ۱۹

در پاندمی کووید۱۹ که همه‌ افکار مردم و کادر درمانی مشغول این بیماری است، این احتمال وجود دارد که تشخیص برخی بیماران مسلول در سایه کرونا مغفول بماند.
تنها تفاوت میان سل و کرونا این است که علائم سل ناگهانی و سریع نیست، اما در کرونا علائم به سرعت اتفاق می‌افتد و بیمار می‌تواند زمان دقیق آغاز سرفه‌هایش را تخمین بزند.

علی‌رغم موفقیت‌های بسیار زیادی که در زمینه کنترل سل داشتیم؛ به طوری که اکنون کمتر از ۱۱ مورد در هر ۱۰۰ هزارنفر جمعیت بیماری سل دارند، اما هیچ استانی در کشور نیست که عاری از سل باشد. بنابراین هنگام شیوع بیماری‌های تنفسی به سل نیز باید توجه شود.

در صورتی که فردی پس از شیوع علائم به یاد می‌آورد که در خانواده‌اش بیمار مسلول وجود داشته، بهتر است این احتمال را بدهد که شاید بیماری او نیز سل بوده و به پزشک مراجعه کند؛ بیماری سل به این شکل نیست که به فاصله کمی از برخورد با فرد مبتلا به سل ما هم بیمار شویم.
در سل‌های خارج ریوی به جز سل حنجره آن هم به دلیل حرکت تارهای صوتی که احتمال انتقال میکروب به بیرون را فراهم می‌کند، بقیه‌ سل‌های خارج ریوی سرایت ندارند.

آنچه که سرایت دارد، سل ریوی است که در انتقال این نوع سل نیز نیاز به تماس نزدیک و نسبتا طولانی است. در صورتی که فرد مسلول ریوی تشخیص داده نشده و درمان نشود، می‌تواند ۱۰ تا ۱۱ نفر از میان اطرافیان خود آلوده کند.

تمامی گروه های سنی به سل مبتلا می شوند

با توجه به انجام واکسیناسیون ب ث ژ از دهه ها قبل در کشور کمتر شاهد بروز سل اطفال هستیم. اگرچه این بیماری می تواند در تمام رده های سنی بروز کند، اما ۲ گروه سنی سالمندان و رده سنی ۳۰-۱۵ سالگی را بیشتر درگیر می کند.

از گذشته های دور بیماری سل با فقر و سوء تغذیه همراه بوده و بیشتر افرادی را  که از نظر اقتصادی دارای وضعیت ضعیفی بودند، درگیر می کرده است. البته این موضوع یک اصل کلی نیست و سل بیماری واگیری است که هر قشری از جامعه را می تواند مبتلا کند، اما در اقشار ضعیف جامعه شیوع بیشتری دارد.

سرفه مزمن بیش از سه هفته علامت مشکوک به سل

اصولا هر فردی که بیش از سه هفته دارای سرفه مزمن باشد که علت آن شناخته شده نیست باید مشکوک به سل تلقی شود و از نظر این بیماری مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد تا در صورت مبتلا بودن روند درمان سریع وی آغاز شود.

سرفه مزمن، کاهش وزن، خلط، کاهش اشتها، تب و تعریق شبانه را از علایم بیماری سل می باشد و با توجه به این که همه علایم همزمان در یک بیمار دیده نمی شود، ممکن است بیمار فقط یک یا دو علامت را داشته باشد و افراد باید کاملا هوشیار باشند.

موفقیت چشمگیر ایران در کاهش شیوع سل در کشور 

در روز ملی مبارزه با سل با توجه به کاهش شیوع سل در دهه های اخیر، امروزه در جهان حدود ۱۰ میلیون نفر سالانه به سل مبتلا می شوند. در سال ۱۳۵۷ آمار مبتلایان در کشور ما حدود ۱۳۵ در ۱۰۰ هزار نفر بود که با اقدامات صورت گرفته این آمار به حدود یک دهم رسیده و میزان بروز سل در ایران امروزه حدود ۱۳ در ۱۰۰ هزار نفر است که یک موفقیت چشمگیر است.

سل را یک بیماری عفونی قابل پیشگیری و دارای درمان می دانند و از ۸۰ سال پیش درمان این بیماری شناخته شد و درصورت مراجعه به موقع بیمار و تشخیص زودهنگام و شروع درمان حدود ۹۵ درصد بیماران بهبودی کامل پیدا می کنند. اما درصورت مراجعه نکردن به موقع، مصرف نامرتب داروها و رها کردن نیمه کاره درمان، درصد بهبودی بیمار کاهش می یابد.

سل یک بیماری بالقوه کشنده است بر درمان به موقع و منظم و کامل مبتلایان و درصورت درمان نشدن به موقع و کام،ل یک سوم مبتلایان به این بیماری در طول یک سال و حدود نیمی از آنان در طول ۵ سال جان خود را از دست می دهند.

اگرچه سل می تواند یک بیماری کشنده باشد، اما با توجه به وجود درمان های موثر برای آن می تواند بالای ۹۵ درصد بهبودی کامل داشته باشد. بنابراین بسیار مهم است که بیمار با مشاهده علایم ذکر شده به موقع مراجعه کند تا پس از تشخیص درمان وی آغاز شود.

داروهای سل از سوی وزارت بهداشت به صورت رایگان در اختیار بیماران قرار می گیرد،دوره درمان این بیماری طولانی و حدود ۶ ماه است و بیماران باید در طول این مدت داروها را مرتب و منظم مصرف کرده و درمان خود را کامل کنند.

درمان را به تعویق نیندازید

سل جزو بیماری های ریوی مزمن است که می تواند فرد را مستعد ابتلا به کرونای شدیدتری کند.

متاسفانه در حال حاضر بیماران دارای سرفه های مزمن و علایم مشکوک به سل از ترس کرونا، مراجعه به مراکز درمانی را به تعویق می اندازند. این موضوع باعث پیشرفت بیماری آنها شده و زمانی مراجعه می کنند که دچار خلط خونی شده و بیماری به مرحله خطرناک رسیده است.

بیماران نباید از نگرانی کرونا درمان خود را به تعویق بیندازند، گفت: در حال حاضر در کل مراکز درمانی کشور مراقبت و درمان بیماران کرونایی و دیگر بیماران در بخش های مجزایی انجام می شود. بطور مثال در بیمارستان مسیح دانشوری، اورژانس و بخش سل و کرونا کاملا جداگانه و مجزا از هم  قرار دارند.

به افرادی که دچار سرفه های مزمن هستند یا تحت درمان سل قرار دارند، توصیه می شود که  بدون دغدغه و نگرانی از ابتلا به کرونا با رعایت پروتکل های بهداشتی به مراکز درمانی مراجعه کرده تا روند تشخیص و درمان خود را طی کنند؛ زیرا درصورت مراجعه نکردن به موقع بیماری فرم شدیدتری پیدا کرده و شانس بهبودی ۹۵ درصدی کاهش می یابد.

راههای پیشگیری؛ واکسیناسیون سل، رعایت نکات بهداشتی و درمان مسلولان 

واکسن ب ث ژ را از قدیمی ترین واکسن های موجود در کشور است که در بدو تولد به تمامی نوزادان تزریق می شود و باعث کاهش میزان بروز سل در نوزادان، شیرخواران و کودکان  شده است.

با توجه به مطالعات تزریق واکسن در بزرگسالی خیلی موثر نیست و رعایت نکات بهداشتی، شناسایی و درمان سریع و به موقع و کامل افراد مسلول بهترین راه پیشگیری از بیماری سل است.

با توجه به این که هر فرد مسلول می تواند سالانه ۱۵ نفر را آلوده کند، برای اطفال واکسن بهترین راه پیشگیری است و برای بالغان رعایت نکات بهداشتی و شناسایی سریع افراد مسلول مسری و درمان آنها است.

راه های انتقال بیماری

با توجه به این که بیماری از فرد به فرد منتقل می شود، درصورتی که بیمار از بیماری خود خبر نداشته باشد از طریق سرفه، نفس کشیدن و یا حتی حرف زدن می تواند میکروب را در هوا پخش کرده و باعث آلودگی و انتقال آن به سایر افراد شود.

میکروب سل چگونه بیماری‌زایی می‌کند

بیماری سل به وسیله‌ یک باکتری ایجاد می‌شود؛ این باکتری به غیر از مو و ناخن که می‌توان گفت بافت زنده نیستند، هر بافت زنده‌ای در بدن را درگیر می‌کند و با توجه به محل و بافت درگیر شده علائم نیز طیف گسترده‌ای خواهند داشت. از آنجایی که میکروب سل اکسیژن دوست است در ۸۰ تا ۸۵ درصد موارد ریه‌ها را درگیر می‌کند در واقع شکل شایع بیماری سل، ریوی است.
بنابراین شایع‌ترین علائمی که برای بیماری وجود دارد، علائم تنفسی است؛ یعنی در سل ریوی شایع‌ترین علامت سرفه طولانی مدت است. معنای این واژه به این صورت است که فرد حداقل دو هفته سرفه می‌کند. این سرفه هم می‌تواند با خلط همراه باشد و هم با خلط همراه نباشد.

در روز ملی مبارزه با سل در شرایطی که مدت زیادی از آغاز بیماری گذشته باشد و بیماری پیشرفته شده باشد ممکن اسن سرفه‌ها با خلط خونی همراه باشد.
یکی از باورهای اشتباه در ذهن مردم این است که سرفه‌های مریض مسلول الزاما با بالا آوردن خون همراه است؛ اما این حالت تنها زمانی رخ می‌دهد که بیماری خیلی دیر تشخیص داده شود. بیشتر بیماران ما علامت سرفه با خلط خونی را در زمان تشخیص ندارند.

سرفه با شرایط ذکر شده که شاه علامت ابتلا به سل است می‌تواند همراه با تب، بی‌اشتهایی، کاهش وزن و حتی در موارد پیشرفته تنگی نفس از علائم ابتلا به سل باشد.