روز جهانی قهوه

شهر صنعا، پایتخت تحت کنترل حوثی‌ها در یمن روز پنج‌شنبه اول اکتبر به مناسبت «روز جهانی قهوه» میزبان جشنواره‌ای با نام «گنجینۀ یمن» بود و به همین مناسبت انواع دانه‌های قهوه‌های محلی، تازه و بو داده در معرض نمایش گذاشته شد.

این کشور که از سال ۲۰۱۴ میلادی درگیر جنگ داخلی است و یکی از فقیرترین ملت‌های شبه‌جزیره عربستان محسوب می‌شود، زمانی برای صنعت قهوۀ خود شهرت جهانی داشت.

جلال جارما، برگزار کننده این جشنواره و تاجر قهوه امیدوار است که قهوه یمنی بار دیگر به شکوه سابق خود برگردد. او می‌گوید: «قهوه یمنی و بندر مخا (جایی که قهوه از آنجا صادر می‌شد) از ۶۰۰ سال پیش به دلیل تجارت و صادرات قهوه در سراسر جهان مشهور بوده است.

شهر بندری مخا با نام «موکا» نیز شناخته می‌شود؛ نام «قهوه موکا» از نام این بندر گرفته شده‌ است.

قهوه در جهان اسلام

یافته‌های تاریخی نشان می‌دهد که قهوه در ابتدای سده‌ی پانزدهم میلادی به شمال دنیای اسلام یعنی حجاز (مکه و عربستان سعودی) رسیده و نوشیدنی محبوب زائران به‌ حساب می‌آمده است. پس از آن راهی قاهره می‌شود که در آن زمان بیشترین جمعیت در بین شهرهای دنیای عرب را داشته (حوالی قرن پانزده). مدتی بعد استانبول – به‌ عنوان مرکز امپراطوری‌ای بزرگ‌تر – از نظر جمعیت از قاهره پیشی می‌گیرد و طبیعی‌ست که قهوه‌ی بیشتری در این شهر مصرف می‌شده است. چند سال بعد اولین قهوه‌خانه‌های دنیا در استانبول پا می‌گیرند.

قهوه در اروپا

قهوه از دو مسیر به اروپا راه یافت، از طریق تجارت زمینی امپراتوری عثمانی و از طریق تجارت دریایی، از بندرهای یمن و شمال شرقی آفریقا. پس از آغاز قرن ۱۷، گیاه قهوه که با قاچاق دانه‌های بسیار حاصلخیز به کشور هند راه یافته بود، در این کشور هم پرورش یافت. تقریباً در سال ۱۶۵۰ میلادی، قهوه به کشور انگلستان وارد می‌شد و قهوه‌خانه‌ها در شهرهای آکسفورد و لندن تأسیس شدند. کشت گیاه قهوه در انگلستان از همان زمان آغاز گردید، اما آفت‌ها و شرایط نامناسب جوی، گیاهان قهوه را نابود نمود و انگلیسی‌ها مجبور شدند به جای کشت قهوه، به کشت چای روی بیاورند.
در ابتدا در اروپا به قهوه، به عنوان نوشیدنی مسلمانان، با دیده شک نگریسته می‌شد، ولی گفته می‌شود که در حدود سال ۱۶۰۰، پاپ کلمنت هشتم چنان از یک فنجان قهوه لذت برد که انحصار آن در دست مسلمانان را خطایی بزرگ دانست و خواستار “تعمید دادن” آن شد. تا قبل از آغاز قرن ۱۸، استفاده از نوشیدنی قهوه در سراسر اروپا رایج شده بود. کشورهای اروپایی این گیاه را به مناطق گرمسیر معرفی کردند تا این کشورها نسبت به کشت و تولید انبوه گیاه قهوه اقدام نمایند.

مرغوب‌ترین قهوه که طعم و بویی منحصربه‌فرد دارد از بوته‌ای به نام Arabica به دست می‌آید

 قهوه در ایران

قهوه در زمان صفویه جای خود را در میان نوشیدنی‌های روزانه ایرانیها باز کرد و نمونه‌ای است از ورود ایران به شبکه اقتصادی جهانی آن دوران. تا قرن نوزدهم که چای به نوشیدنی غالب مردم تبدیل شد، همچنان این ماده سیاه و تلخ بسته به منطقه جغرافیایی و طبقه اجتماعی دوستداران خود را داشت.  امروزه نوشیدن انواع قهوه از جمله قهوه فرانسه، اسپرسو، کاپوچینو و قهوه فوری و شیرقهوه طرفداران زیادی پیدا کرده است. البته قهوه ترک بخاطر محبوبیت میان ایرانیان ارمنی از گذشته در میان مردم رایج بوده و بواسطه فال قهوه جایگاه خاص خود را داشته است. قهوه از قرن نهم در ایران نوشیده می‌شد.
صوفی‌ها با کمک نوشیدن قهوه می‌توانستند خود را برای انجام مراسم مذهبی بیدار نگه دارند. در دوران صفوی بود که قهوه‌خانه‌ها بعنوان مکانهایی برای تجمع شاعران و هنرمندان در ایران رواج پیدا کرد. در سال ۱۶۶۴ کاشف الدین یک داروشناس صفوی، یک رساله در مورد ارزشها و خصوصیات قهوه به شاه عباس دوم تقدیم کرد.

کشورهای تولید کننده قهوه

امروزه بزرگترین کشورهای تولید کننده قهوه عبارتند از: پورتو ریکو، برزیل، کلمبیا، ویتنام، اندونزی، مکزیک و هند. البته در هفتاد کشور دیگر هم قهوه تولید می‌شود، ولی میزان تولید آن کشورها کمتر است. اکثر مناطق کشت عمده قهوه بر روی کمربند استوایی و مناطق پر باران قرار دارند. دانه‌های قهوه در هر منطقه عطر و بوی مخصوص به خود را دارد بر این اساس عموماً قهوه تولیدی را به نام کشور یا منطقه تولید کننده می‌شناسند مانند قهوه جاوا، قهوه کلمبیایی، قهوه کنا و…
بزرگترین وارد کنندکان قهوه، ایالات متحده آمریکا، آلمان، ژاپن، فرانسه، ایتالیا و اسپانیا می‌باشند. بیشترین میزان مصرف سرانه قهوه در کشورهای فنلاند (۱۱ کیلوگرم)، دانمارک (۹٫۷ کیلو گرم)، نروژ (۹٫۵ کیلوگرم)، سوئد (۸٫۶ کیلوگرم) و استرالیا (۷٫۸ کیلوگرم) مشاهده شده‌است. ایالات متحده آمریکا با اینکه بزرگترین وارد کننده قهوه‌است، اما مصرف سرانه آن تنها ۴٫۱ کیلوگرم می‌باشد.

خواص قهوه