روز جهانی هاری یک برنامه آگاهی سازی بین‌المللی است که با هماهنگی اتحاد جهانی برای کنترل هاری، که یک سازمان غیرانتفاعی با دفتر مرکزی در ایالات متحده است برگزار می‌شود. سازمان ملل متحد و توسط سازمانهای بین‌المللی بهداشت انسانی و دامپزشکی مانند سازمان بهداشت جهانی، سازمان بهداشت پان آمریکا، سازمان جهانی بهداشت حیوانات و مرکز کنترل و پیشگیری بیماری آمریکا تأیید شده‌است.

روز جهانی هاری هر سال در ۲۸ سپتامبر، سالگرد درگذشت لویی پاستور برگزار می‌شود که با همکاری وی و همکارانش، اولین واکسن مؤثر هاری را تهیه کردند. هدف از روز جهانی هاری آگاهی رسانی دربارهٔ تأثیر بیماری هاری بر روی انسان و حیوانات، ارائه اطلاعات و مشاوره در مورد چگونگی پیشگیری از ابتلا به این بیماری در جوامع در معرض خطر و حمایت از حمایت از تلاش‌های بیشتر در جهت کنترل هاری است.

این روز توسط مرکز تحقیقات جهانی خودکار (GARC) ایجاد شده روی افزایش آگاهی جامعه از بیماری هاری و پیشگیری از آن تمرکز دارد. روز جهانی هاری یک فرصت سالانه بی‌نظیر برای اتحاد کل مردم، نهادهای دولتی و سازمان‌های غیردولتی جهان، به منظور افزایش آگاهی درباره این بیماری، برگزاری رویدادها و جلب توجه رسانه‌ها به تمامی اقدامات انجام‌گرفته برای پیشگیری از بیماری هاری و به‌اشتراک‌گذاشتن اقدامات خود در این زمینه است.

در روز جهانی هاری بر اهمیت آموزش در زمینه پیشگیری از ابتلاء به این بیماری تاکید می‌شود و اقدامات عمومی و دولتی شامل به‌اشتراک گذاشتن پیام سیاسی دولت‌ها به‌منظور پای‌بندی به تعهد سیاسی ۲۰۳۰ برای پایان دادن به بیماری هاری تا پیام‌های سطح عمومی شامل واکسیناسیون سگ‌ها، درمان زخم ناشی از گازگرفتگی حیوانات وحشی، آموزش شیوه‌های پیشگیری از گاز گرفته شدن توسط حیوانات در سنین مدرسه صورت می‌گیرد.

روز جهانی هاری ۲۰۲۰

۲۸ سپتامبر سال ۲۰۲۰، چهاردهمین سال متوالی برای گرامی‌داشت روز جهانی هاری و شعار انتخاب شده برای آن “پایان هاری؛ همکاری، واکسیناسیون” است. در این شعار “پایان هاری” به‌عنوان یادآوری برای فرصت ۱۰ ساله انسان‌ها به منظور پایان دادن به بیماری هاری و تشویق عموم مردم برای پیوستن به کمپین “هم‌اکنون هاری را پایان بده” (End Rabies Now) عمل می‌کند و “همکاری” شکل‌دهنده نوعی ائتلاف متحد علیه هاری و آغازگر یک برنامه استراتژیک جهانی برای از بین بردن هاری به کمک همکاری در سطوح بین‌المللی، ملی و محلی است. “واکسیناسیون” نیز با توجه به پیشرفت بزرگی که اخیراً در جامعه هاری اتفاق افتاده و واکسن این بیماری را در مجموعه واکسن‌های اتحادیه واکسن‌ها قرار داده، به این شعار اضافه شده است؛ بدین ترتیب می‌توان سالانه از مرگ ۱۸۱ هزار انسان در اثر ابتلا به بیماری هاری پیشگیری کرد.

بیماری هاری چیست؟

بیماری هاری یک بیماری کشنده است که توسط ویروسی که به سیستم عصبی حمله می کند ایجاد می شود. ویروس هاری در بزاق پنهان شده و معمولا توسط گازگرفتن حیوان یا انسان آلوده به فرد سالم منتقل میشود. فرم انتقال دیگر که چندان شایع نمی‌باشد ریخته شدن بزاق آلوده بر روی زخم باز، مخاط چشم، بینی و یا دهان است. هنگامی که علائم بیماری هاری ظاهر شوند، در اکثر موارد کشنده خواهد بود.

تنها پستانداران به بیماری هاری مبتلا می‌شوند. پرندگان، ماهی‌ها، خزندگان و دوزیستان مبتلا نخواهند شد.

در بیشتر مواقع هاری در حیوانات وحشی و عمدتا در اسکانک‌ها، راکون، خفاش، کایوت و روباه رایج است. در سال‌های اخیر، در میان حیوانات خانگی، گربه‌ها بیشترین آلودگی را به ویروس هاری داشته‌اند و آن به این خاطر است که صاحبان گربه‌هایی که با محیط بیرون در ارتباط هستند آن‌ها را در برابر بیماری هاری واکسینه نمی‌کنند. این بیماری همچنین در سگ‌ها و گاوهای شیری در تعداد قابل ملاحظه‌ای رخ می‌دهد و با شیوع کمتر در اسب، بز، گوسفند، خوک و راسو تشخیص داده می‌شود.

بهبود برنامه‌ی واکسن هاری و کنترل حیوانات ولگرد در پیشگیری از این بیماری در حیوانات خانگی بسیار مؤثر است. واکسن‌های تایید شده‌ی بیماری هاری برای گربه، سگ، راسو، اسب، گاو و گوسفند موجود می‌باشد. واکسن‌های خوراکی تایید شده هم برای ایمن سازی جمعیت حیات وحش مورد استفاده قرار می‌گیرد.

علائم بیماری هاری در حیوانات چیست؟

هنگامی که ویروس وارد بدن می‌شود، از طریق اعصاب به مغز مهاجرت می‌کند.  علائم بیماری هاری در سگ‌ها، گربه‌ها و راسوها ممکن است متفاوت باشد که عمدتا شامل ترس، حالت تهاجمی، ریزش بزاق از دهان، بلع سخت، گیج بودن و تلوتلو خوردن و تشنج است.

علائم بیماری هاری در حیوانات وحشی مبتلا ممکن است تنها شامل اختلالات رفتاری باشد. برای مثال حیوانی که به طور معمول فقط در شب‌ها دیده می‌شود به صورت سرگردان در طول روز دیده می‌شود. علاوه بر علائم هاری ذکر شده در سگ و گربه، اسب، گاو، گوسفند و بز ممکن است گوشه گیر شوند، به خود آسیب برسانند و یا به نور حساس شوند.

ریسک و احتمال ابتلا به هاری در انسان چقدر است؟

واکسن هاری و برنامه کنترل حیوانات، همراه با درمان بهتر افرادی که گازگرفته شده‌اند به صورت چشمگیری تعداد مبتلایان جمعیت انسانی را در ایالات متحده کاهش داده است. تعداد اندک مبتلایان که اخیرا مشاهده شده‌اند به دلیل گازگرفته شدن توسط خفاش‌ها بوده است. تعداد کمی هم از طریق پیوند قرنیه یا ارگان/بافت از اهداکننده مبتلا دریافت کرده‌اند که بسیار نادر می‌باشند. سگ ها هنوز منبع بزرگ بیماری هاری در سایر کشورها هستند بنابراین مسافران باید از این مساله هنگامی که به خارج از ایالات متحده سفر می‌کنند آگاه باشند.

برای کنترل بیماری هاری چه کمکی می‌توانم بکنم؟

حیوانات خانگی خود را نزد دامپزشکتان برده تا واکسن مناسب را بر حسب منطقه‌ای که در آن هستید تزریق کند.
از در معرض تماس قرار گرفتن حیوان خانگیتان با سایر حیوانات جلوگیری کنید. گربه‌ها را درون منزل نگهدارید و بر سگ هایتان هنگامی که خارج از منزل هستند نظارت داشته باشید. حیوانات خانگی خود را عقیم کنید تا از تولد نوزاد ناخواسته آن‌ها و پرخاشگری در آن‌ها جلوگیری کنید.
غذای حیوان خود را بیرون از منزل قرار ندهید. این کار باعث جذب حیوانات وحشی و ولگرد می‌شود.
حیوانات وحشی نباید به عنوان حیوان خانگی نگهداری شوند. این کار نه تنها غیرقانونی است بلکه این حیوانات پتانسل مبتلا کردن صاحبان خود و سایرین را به بیماری هاری دارند.
حیوانات وحشی را از فاصله دور مشاهده کنید. حیوان وحشی هار ممکن است رام به نظر آید و علائم بیماری هاری را نداشته باشد ولی هرگز به آن نزدیک نشوید. به کودک خود بیاموزید که “هرگز” به حیوانات ناآشنا نزدیک نشود، حتی در مواردی که حیوان آرام به نظر می‌رسد و در ظاهر علائم بیماری هاری را ندارد.
در صورتی که احساس می‌کنید یک حیوان غیرمعمول به نظر می‌رسد آن را به سازمان دامپزشکی استان اطلاع دهید.
اگر در مناطقی هستید که خفاش زیاد دارد، منزل خود را عایق بندی کنید تا از ورود خفاش به خانه جلوگیری شود.

اگر حیوان خانگی ام کسی را گاز گرفت چکار کنم؟

بلافاصله به پزشک مراجعه کنید و گفته‌های او را انجام دهید.
با دامپزشک خود تماس بگیرید و از بروز بودن واکسن حیوان خود مطمئن شوید.
گاز گرفتگی را با انجمن سلامتی و کنترل حیوانات منطقه در میان بگذارید. آنها برای مدت ۱۰ روز سگ، گربه یا حیوان خانگی شما را تحت نظر خواهند داشت و در صورت عدم مشاهده علائم بیماری هاری (مرگ حیوان) آن را به شما باز می‌گردانند. (نکته از عصرعلم: توجه کنید که هر گازگرفتگی توسط حیوانات مبنی بر هار بودن حیوان نمی‌باشد. تنها آن دسته از گاز گرفتن‌ها مشکوک هستند که حیوان رفتار نامتعارف از خود بروز دهد.)
رفتار غیر عادی حیوان خود را بلافاصله به دامپزشکتان اطلاع دهید.

اگر حیوانی من را گاز گرفت چکار کنم؟

آرامش خود را حفظ کنید ولی گاز گرفتگی را نادیده نگیرید. زخم را با قدرت و با آب و صابون بشویید.
بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید و مساله را با وی در میان بگذارید و به گفته‌های وی عمل کنید.
در صورت امکان حیوانی که شما را گازگرفته به دام اندازید و یا اگر این امکان وجود ندارد رنگ و اندازه و ظاهر و … او را به خاطر بسپارید تا شناسایی کنید.
اگر حیوان وحشی یا ولگرد است تنها سعی کنید بدون اینکه مجددا گازگرفته شوید آن را به دام اندازید و اگر نمی‌توانید و یا اگر مجبور به کشتن حیوان شدید بدون به آسیب رساندن به سر، این کار را انجام دهید چرا که برای تشخیص و آزمایشات به سر حیوان نیاز است.

باید بدانید:

مهمترین راه انتقال هاری به انسان گاز گرفته شدن توسط حیوان هار است. بنابراین لمس و نوازش، ضربه زدن، لیس زدن پوست سالم، بوسیدن و یا هر روش دیگر، امکان انتقال هاری وجود نخواهد داشت. حتی اگر حیوانی شما را گاز گرفت، تنها در صورتی احتمال ابتلا به هاری وجود دارد که حیوان حامل ویروس هاری باشد و ویروس به سیستم عصبی و بزاق حیوان وارد شده باشد. بنابراین هر گاز گرفتگی به معنی انتقال بیماری هاری نیست با اینحال اقدامات درمانی و پیشگیرانه پس از گاز گرفته شدن و یا تخریش عمیق ضروری است. (حیوان هار حداکثر ۱۰ روز زنده خواهد ماند.)

درمان بیماری هاری چگونه است؟

درمان بیماری هاری پس از گازگرفته شدن توسط حیوان هار صورت میگیرد و شامل دوزهای گلوبولین ایمنی هاری انسانی (HRIG) می‌باشد و باید در اولین فرصت تزریق شود. دوز اول در همان لحظه و یا حداکثر در روز اول و سپس در روزهای ۳، ۷ و ۱۴ دوزهای بعدی برحسب روز اول تزریق خواهند شد. از آنجایی که حیوان هار حداکثر ۱۰ روز زنده خواهد ماند بنابراین اگر پس از ۱۰ روز حیوان زنده ماند نیازی به تزریق دوز چهارم واکسن برای فرد گزیده شده وجود ندارد و همان ۳ دز کفایت می‌کند. (زنده ماندن حیوان پس از ۱۰ روز به این معنی است که حیوان مبتلا به هاری نبوده است.)

افرادی که قبلا واکسن هاری را دریافت کرده اند در صورت گزیده شدن توسط حیوان هار باید دو دوز واکسن بوستر (تقویتی) در فاصله ۳ روز بعد از گزیده شدن دریافت کنند و نیازی به تزریق HRIG نخواهند داشت.

منابع : WikipediA – خبرگزاری ایمنا – who.int –